با وجود همه تبلیغاتی که سالانه پیرامون نوآوری و تقویت خلاقیت صورت می‌گیرد این مفهوم هنوز به اندازه کافی در سازمان‌ها رشد نکرده است (به طوری که یک نظرسنجی از 1500 مدیرعامل نشان داد که «خلاقیت» برترین مهارت برای رهبران کسب‌وکار به شمار می‌آید).
تقویت خلاقیت؛ وظیفه‌ای که مدیران از آن غافل می‌شوند
حتی با وجود بهترین استراتژی‌های نوآوری، باز هم شرکت‌ها نمی‌توانند به ایده‌ها و محصولات جدید دست یابند مگر اینکه تفکر خلاق را در تیم‌هایشان پرورش دهند. البته دلیل خلاق نبودن تیم‌ها این است که رهبران هنوز شیوه بکارگیری خلاقیت را درک نکرده و از نقش تفکر خلاق در پیشبرد اهداف آگاه نشده‌اند.
اکثر رهبرانی که از کمبود خلاقیت کارکنان ناامید شده‌اند، دارای سیستم‌ها و فرآیندهای روزمره‌ای هستند که اهداف مبتنی بر نوآوری نقشی در آنها ندارد. آنها خلاقیت را زیر بار مشغله بوروکراسی خفه کرده‌اند؛ جلسات خسته‌کننده، نصب وایت‌برد در دفتر، روزهای کاری مملو از جلسه یا اجبار به استفاده از نرم‌افزار پیشرفته‌ای که بر «بهره‌وری» کارگران نظارت می‌کند همه به نوعی مانع خلاقیت هستند.
پژوهشی نشان داد که «بزرگترین تغییر رفتاری در بین کارکنان (در طول همه‌گیری کرونا) کاهش معنادار خلاقیت و کنجکاوی بوده است».
چنین یافته‌ای تعجب‌آور نیست. زمان صرف‌شده در جلسات نسبت به قبل از کرونا تقریباً سه برابر شده است. مدیران از نرم‌افزار ردیابی زمان استفاده می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که کارگران کارهای به ظاهر مفید انجام می‌دهند، حتی اگر این کارها بی‌ربط باشند.
این انتظارات در مورد ظاهر کار، خلاقیت همه کارکنان را کاهش می‌دهد. سازمان‌های امروزی باید از تعریف سنتی کار از نظر کارایی و بهره‌وری فاصله بگیرند.
خلاقیت به ندرت کارآمد است؛ وقتی صحبت از نوآوری می‌شود، آنچه اهمیت دارد اثربخشی است.
اگر تخیل و الهام توسط ورودی‌های غنی و غیرمنتظره به تفکر ما تقویت شود، پس لازم است که به طور هدفمند به دنبال ورودی‌های جدید باشیم و به خودمان فرصت دهیم تا ورودی‌های مغزمان را به شیوهای جدید به هم مرتبط کنیم.
خلاقیتی که به نوآوری‌های موفقیت‌آمیز ختم می‌شود، اغلب شبیه کار نیست، چه رسد به کار کارآمد.
در زیر پنج ایده برای تقویت خلاقیت در اعضای تیم پیشنهاد می‌کنیم. رهبران با بهره‌گیری از این ایده‌ها می‌توانند تحولاتی فرافرهنگی در شرکت پدید آورند.
ایده‌های زیادی خلق کنید (نه فقط ایده‌های خوب)
یکی از ظریف‌ترین سوالاتی که رهبران هنگام حل مشکلات کسب‌وکار از اعضای تیم می‌پرسند این است: «چه راه دیگری می‌توانیم امتحان کنیم؟». چنین سوالی نیاز شرکت به داشتن گزینه‌های مختلف را تصدیق می‌کند و در عین حال، به همه فرصت می‌دهد که آرام و پیوسته به جلو حرکت کنند.
احتمال شکست را در نظر بگیرید
بیذیرید گاهی شکست غیرقابل قبول است اما معنی‌اش این نیست که در همه جا غیرقابل قبول است. پیشنهاد ما این است که رهبران مفهوم شکست را به کارکنان خود بیاموزند و به آنها کمک کنند بتوانند از هر شکست به مثابه گامی به سوی پیروزی درس بگیرند.
دست از جلسه‌بازی بردارید!
اغلب تیم‌ها مدام در حال جلسه گذاشتن هستند، طوری که به نظر می‌رسد هدف از کار کردنشان فقط شرکت در جلسه است. با این حال، وقتی از آنها خواسته می‌شود که عمیق‌تر در مورد خلاقیت بیندیشند و این مفهوم را به سایر کارکنان هم بیاموزند، پاسخ می‌دهند که «واقعا وقت نداریم!».
این در حالی است که الهام‌بخش‌ترین رهبران برخی روزها را کاملا بدون جلسه می‌گذرانند. مثلا جف بزوس دو روز در هفته در هیچ جلسه‌ای شرکت نمی‌کرد تا فقط در اینترنت جستجو کند و فرصت‌های جدید را بیابد.
اگر صنعت شما کاملاً منحصربه‌فرد نباشد، عجیب نیست انتظار داشته باشید که تیم شما در هفته آینده، ماه آینده یا سال آینده با مشکلاتی روبه‌رو شود.
برای حل این مشکلات، لازم است از همین حالا شروع کنید و راه‌حل‌های متعددی مطرح کنید؛ سپس بهترین گزینه را انتخاب و اجرا کنید تا اثر آن را بر حل مشکل بیابید.
جلسات اضافی را کنار بگذارید تا فرصت پرورش خلاقیت و اندیشیدن به راه‌حل‌های فراوان را داشته باشید.
اگر دست از کارهای اضافی برندارید، فرصتی برای خلاق بودن در زمان بحران نخواهید داشت! تغییراتی کوچک در شیوه انجام کارها در شرکت می‌تواند تغییراتی بزرگ پدید آورد و منجر به تقویت خلاقیت شود.
مشکل‌یابی را تشویق کنید
ضرب‌المثل قدیمی «برای من مشکل نیاور، راه‌حل بیاور» هرگز توسط یک رهبر واقعاً مبتکر بیان نشده است.
همه به اهمیت حل مسئله اذعان دارند اما هنر ظریف «مشکل‌یابی» به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است.
رهبران نوآور می‌دانند که مشکلات پیش‌شرط یافتن راه‌حل‌های جدید هستند و به همین دلیل، مهارت مشکل‌یابی را در تیم‌های خود پرورش می‌دهند.
سال‌ها قبل از اینکه لغات برنامه‌نویسی وارد زبان روزمره شود، رابرت مک کیم از دانشجویانش می‌خواست که «باگ‌های» یک موقعیت را یادداشت کنند.
او از آنها می‌خواست چیزهایی را که آزارشان می‌دهد یادداشت کنند زیرا عقیده داشت که توجه به مشکلات، فرصت رشد نوآوری را پدید می‌آورد. شرکت اپل تصمیم به ساخت گوشی آیفون گرفت زیرا استیو جابز و بسیاری از رهبران دیگر گوشی‌های همراه را «تکه آشغال‌های به دردنخور» می‌دانستند.
بسیاری از سازمان‌ها «صندوق پیشنهادات» یا «مسابقه ایده‌پردازی» دارند. پیشنهاد ما این است که یک «صندوق مشکلات» هم در کنار آنها قرار دهید.
تصمیم‌گیری را به تاخیر بیندازید
یکی از راهبردهای غیرمنطقی، اما بسیار مؤثر برای تقویت خلاقیت، به تأخیر انداختن تصمیم‌گیری درباره راه حل‌های جدید با هدف تقویت آنهاست. وسواس ما در مورد کارایی در مرحله انتخاب ایده بیشتر آشکار می‌شود، زیرا ما به دنبال چیزی هستیم که روانشناسان آن را «انسداد شناختی» می‌نامند: خیلی ناراحت‌کننده است که مسائل را حل نشده رها کنیم!
اما یکی از بهترین کارهایی یک تیم می‌تواند برای تقویت خلاقیت انجام دهد این است که زود تصمیم نگیرد.
پس از به اشتراک گذاشتن ایده‌ها، تصمیم‌گیری را به زمان دیگری موکول کنید. «حل‌نشده» گذاشتن موضوع سبب پدیدار شدن «اثر زیگارنیک» (Zeigarnik effect) می‌شود (اثری که روان‌شناس روسی، بلوما زیگارنیک مطرح کرده است).
در فاصله میان مطرح کردن ایده‌ها و تصمیم‌گیری نهایی، حافظه فعال افراد همچنان به بررسی مشکل ادامه می‌دهد و اغلب منجر به پیدا شدن راه‌حل‌های بهتر می‌شود.
- این مطلب ترجمه‌ای است از مقاله 5Ways to Boost Creativity on Your Team در ماه مارس 2023 در هاروارد بیزنس ریویو (HBR) منتشر شده است.